چشم انداز اقتصادی افغانستان
اگست 2025
چشم‌انداز اقتصادی افغانستان، یک ابتکار خلاقانه از موسسه مطالعات اقتصادی و حقوقی افغانستان (AELSO) است که مهم‌ترین و آخرین رویدادهای اقتصادی افغانستان را در یک ماه اخیر، منعکس می‌کند.
با مطالعه این ماهنامه اقتصادی که به سه زبان (پشتو، دری و انگلیسی) تهیه و ترتیب شده است، شما می‌توانید دید گسترده‌تری از اقتصاد افغانستان داشته باشید.
افغانستان حدود ۴۰۰ کیلومتر خطوط آهن فعال دارد
افغانستان در حال حاضر حدود ۴۰۰ کیلومتر خطوط آهن اصلی و فرعی دارد که چهار بندر مهم حیرتان، آقینه، تورغندی و هرات–خواف را به کشورهای اوزبیکستان،ترکمنستان و ایران وصل می‌کند.
وزارت فواید عامه می‌گوید که برای توسعه بیشتر این شبکه، هم‌اکنون کارهای ساختمانی فاز نخست قطعه چهارم خط آهن خواف–هرات و بازسازی مسیر حیرتان–مزار شریف در جریان است.
در کنار این، تفاهم‌‌نامه ساخت مسیرهای تورغندی–هرات و هرات–کندهار به ارزش ۵۰۰ میلیون دالر با کازاخستان به امضا رسیده است.
به گفته این وزارت ، در بخش زیرساخت‌های بندری نیز، قرارداد توسعه بندر تورغندی به ارزش ۵ میلیون دالر با ترکمنستان امضا شده و قرار است به‌زودی کار آن آغاز شود.
قرارداد سروی و دیزاین تفصیلی خط آهن هرات–کندهار به طول ۷۳۷ کیلومتر و به ارزش ۲۶۴ میلیون افغانی با سکتور خصوصی نهایی شده و کار آن جریان دارد.
آگاهان اقتصادی می‌گویندکه با تکمیل شدن شبکه ریلی، افغانستان در جایگاه چهارراه ترانزیتی منطقه قرار خواهد گرفت.
با این همه، سروی مسیر بلخ تا هرات به طول ۵۶۱ کیلومتر از سوی اوزبیکستان تکمیل شده است و به گفته وزارت فواید عامه، با اجرای کامل این پروژه‌ها و تفاهم‌نامه‌های ترانزیتی چون “افغان ترانس”، افغانستان می‌تواند به چهارراه اصلی حمل‌ونقل منطقه‌ای مبدل و زمینه انتقال سریع و آسان کالاها میان کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی را فراهم سازد.
زنان متشبث از نبود بازار برای تولیدات‌شان شکایت دارند
با وجود محدودیت‌های آموزشی در برابر زنان و چالش‌های اقتصادی، شماری از زنان در افغانستان با راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک تلاش می‌کنند برای خود و دیگران فرصت‌های شغلی ایجاد کنند.
یکی از کارگاه‌های آموزشی خیاطی که از یک سال به این‌سو توسط یک بانوی متشبث راه‌اندازی شده است، برای زنان و دختران مهارت‌های خیاطی آموزش می‌دهد.
مسوول این کارگاه آموزشی می‌گوید هدفش تنها کسب درآمد شخصی نیست، بلکه می‌خواهد با این اقدام دختران و زنان دیگر را به حرفه‌آموزی و اشتغال تشویق کند.
او از نبود دسترسی به بازار، مشکلات مالی و محدودیت‌های اجتماعی به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌ها یاد می‌کند.
با این حال، وزارت اقتصاد می‌گوید که این وزارت تلاش دارد تا با برنامه‌ها و حمایت‌های خود، زمینهٔ فعالیت‌های اقتصادی زنان را گسترش دهد و فرصت‌های بیشتری برای کارآفرینی آنان فراهم سازد.
به باور برخی از آگاهان اقتصادی، تجربه زنان کارآفرین در افغانستان نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری روی توانمندی‌های آنان می‌تواند در کاهش فقر، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اقتصاد تاثیرگذار باشد؛ موضوعی که به گفته آنان، در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگر حایز اهمیت است.
کارهای کندن‌کاری فاز دوم کانال قوش‌تیپه ۹۳ درصد پیشرفت کرده است
شرکت انکشاف ملی می‌گوید کار کندن‌کاری فاز دوم پروژه کانال قوش‌تیپه به پیشرفت ۹۳ درصدی رسیده است.
مسوولان همواره تاکید کرده‌اند که این کانال با آبیاری زمین‌های کشاورزی در صفحات شمال کشور، فرصت بی‌نظیری برای توسعه صنایع غذایی، اشتغال‌زایی و صادرات فراهم خواهد کرد.
نبی‌الله ارغندیوال، سخن‌گوی شرکت انکشاف ملی، گفت: «کارهای کندن‌کاری فاز دوم تقریباً ۹۳ درصد پیش رفته است. همچنان، کارهای ساخت بند این کانال بزرگ ۸۲ درصد پیش رفته و در مسیر این کانال، کار بر روی چند پل و ساختمان‌های تنظیم آب نیز جریان دارد.»
برخی آگاهان می‌گویند در صورت تکمیل شدن پروژه کانال قوش‌تیپه و مدیریت خوب در بخش توزیع آب، افزون بر ایجاد فرصت‌های کاری برای شهروندان، اقتصاد مردم نیز رشد خواهد کرد و زمینه برای رسیدن افغانستان به خودکفایی در محصولات زراعتی فراهم خواهد شد.
این کانال که یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های آبیاری افغانستان به‌شمار می‌رود، قرار است بیش از ۵۰۰ هزار هکتار زمین را در سه ولایت از جمله بلخ، جوزجان و فاریاب آبیاری کند.
نمایشگاه سه‌روزه تولیدات داخلی در فاریاب گشایش یافت
یک نمایشگاه سه‌روزه تولیدات داخلی زیر نام «نمایشگاه قوش‌تپه میمنه» امروز دوشنبه (۳ سنبله) گشایش یافت.
در این نمایشگاه صنعت‌کاران و تولیدکنندگان محلی محصولات خود را در ۵۰ غرفه به نمایش گذاشته‌اند.
این محصولات شامل صنایع دستی، تولیدات زراعتی، دارویی، مواد شوینده، خوراکی، پوشاک و سایر کالاهای داخلی است.
برگزارکنندگان هدف از این نمایشگاه را حمایت از تولیدات داخلی، ایجاد فرصت‌های بازاریابی برای صنعت‌کاران و تشویق شهروندان به مصرف کالاهای داخلی عنوان کرده‌اند..
اشتراک‌کنندگان نمایشگاه نیز تأکید کردند که این‌گونه برنامه‌ها زمینه معرفی بهتر محصولات داخلی را فراهم می‌کند و می‌تواند در خودکفایی اقتصادی و اشتغال‌زایی نقش مؤثری داشته باشد.
این نمایشگاه برای سه روز ادامه خواهد داشت و انتظار می‌رود با استقبال گسترده شهروندان و تاجران محلی و ملی همراه شود.
اقتصاد کشور در چهار سال پسین به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، کاهش کمک‌های خارجی، محدودیت‌های بانکی و محدودیت‌های طالبان بر زنان با رکود جدی روبه‌رو شده است.
افغانستان ۶۰ درصد نیازمندی آرد خود را در داخل کشور تولید می‌کند
معاونیت اقتصادی ریاست الوزرا اعلام کرد که افغانستان در حال حاضر حدود ۶۰ درصد نیاز سالانه‌اش به آرد را از تولیدات داخلی تأمین می‌نماید.
بر بنیاد آمار معاونیت اقتصادی، افغانستان سالانه به حدود ۶ میلیون تُن آرد نیاز دارد که از این میان، ۳.۵ میلیون تُن آن در داخل کشور تولید می‌شود.
به گفته معاونیت اقتصادی، در حال حاضر، ۲۰۰ فابریکه تولید آرد با سرمایه‌گذاری نزدیک به ۱۵۰ میلیون دالر در کشور فعال‌اند و در این ۲۰۰ فابریکه ۲هزار ۵۰۰ تن به گونه دایمی مصروف کار اند.
همچنان به گفته مسئولان، یک میلیون تُن آرد توسط این ۲۰۰ فابریکه و بقیه توسط آسیاب‌های محلی تولید می‌شود.
معاونیت اقتصادی ریاست الوزرا می‌گوید که، امارت اسلامی برای تقویت سکتور آرد و حمایت از دهقانان، تعرفه واردات گندم و آرد را کاهش داده و هم‌زمان از قاچاق گندم جلوگیری کرده است. همچنان، خریداری گندم داخلی در فصل برداشت با قیمت مناسب تضمین شده تا نیازمندی بازار به موقع تأمین گردد.
نشست ملی سکتور خصوصی با حضور نمایندگان جامعه جهانی در کابل برگزار شد
نشست ملی سکتور خصوصی با حضور برخی مقام‌های امارت اسلامی، نمایندگان اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد برگزار شد.
در این نشست، بر حمایت همه‌جانبه از کسب‌وکارهای کوچک، متوسط و بزرگ در کشور تاکید شد.
نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت، از عملی‌سازی ۱۹۳ پروژه با همکاری نهادهای ملی و بین‌المللی خبر داد و از این نهادها خواست که از پروژه‌های ایجاد کار درازمدت و زیربنایی در سراسر افغانستان حمایت کنند و در این پروژه‌ها به مهاجران بازگشته اولویت بدهند.
عبداللطیف نظری، معین مسلکی وزارت اقتصاد نیز گفت: «کسا‌نی که با ظرفیت و تخصص از کشورهای همسایه به داخل کشور برگشته‌اند، اینها می‌توانند در توسعه تجارت، ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری نقش مهم و اساسی را ایفا بکنند.»
برگزارکنندگان نشست، دسترسی به منابع مالی را یکی از نیازهای اساسی برای رشد کسب‌وکارهای کوچک و متوسط دانسته و تأکید کردند که رفع چالش‌های پیش‌روی متشبثان باید در اولویت قرار گیرد.
ایرک بیوم، یک مقام اتحادیه اروپا در افغانستان گفت: «در بخش فراهم‌سازی منابع مالی و تقویت متشبثان کوچک و متوسط در افغانستان، پروژه‌های متعددی در دست داریم که مجموع هزینه آن‌ها بیش از ۶۰ میلیون دلار است.»
همچنین، نمایندگان سازمان ملل متحد در افغانستان، نقش تجارت‌های کوچک و متوسط را در ایجاد شغل، رشد اقتصادی و کاهش وابستگی به کمک‌های خارجی مؤثر دانستند و خواستار تلاش‌های بیشتر در پشتیبانی از سکتور خصوصی شدند.
رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در افغانستان گفت: «وعده ما در کنفرانس‌های گذشته این بود که باید در هر ولایت یک مارکیت و بازار زنانه داشته باشیم و همچنان در هر ولایت نمایندگی یک اتاق تجارت از زنان وجود داشته باشد. من به تمام افغانستان سفر کرده‌ام، که متاسفانه تنها در بامیان، میمنه و بعضی جاهای دیگر این را دیده‌ام، اما زمانیکه به مکان جدید آمده‌ام و خواسته‌ام چیزی بخرم، هیچ مارکیتی برای تولیدات زنان وجود نداشته است.»
استیفن رودریگز، رییس برنامه توسعه سازمان ملل برای افغانستان نیز گفت: «برنامه توسعه‌ای سازمان ملل (UNDP) در همکاری با دولت و شرکای بین‌المللی، طی سال‌های گذشته از متشبثان کوچک و متوسط حمایت کرده است. در این مدت، ۸۰ هزار کسب‌وکار مورد حمایت قرار گرفته‌اند که ۷ هزار مورد آن مربوط به زنان می‌شود.»
بر بنیاد آمارهای برنامه توسعه‌ای سازمان ملل متحد، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط حدود ۸۰ درصد چرخه اقتصاد افغانستان را تشکیل می‌دهند که بخش عمده‌ای از آن‌ها توسط زنان و جوانان اداره می‌شود.
با این حال، تنها ۲۰ درصد این کسب‌وکارها به منابع مالی دسترسی دارند.
برنامه جهانی غذا: فرصت‌های شغلی در افغانستان همچنان محدود باقی مانده است
برنامه جهانی غذا در تازه‌ترین گزارش هفتگی خود اعلام کرد که در هفته چهارم اگست سال روان میلادی، میانگین ملی نیروی کار فصلی در افغانستان تنها ۲.۳ روز در هفته کار می‌کند و دستمزد نیروی کار غیرماهر به طور متوسط ۳۱۵ افغانی در روز باقی مانده است، که نشان‌دهنده فرصت‌های شغلی محدود و قدرت خرید ضعیف مردم است.
طبق این گزارش قیمت اکثر مواد غذایی در هفته گذشته تغییرات اندکی داشت، در حالی که برنج شوله‌ای ۱.۱ درصد افزایش یافته است.
براساس این گزارش قیمت روغن پخت و پز و نمک هر کدام ۱۵ درصد و برنج ۸ درصد افزایش یافته که در مقایسه با میانگین دو ساله نشان می‌دهد که اکثر مواد غذایی به جز نمک و روغن کاهش قابل توجهی داشته‌اند.
در این گزارش آمده است که میانگین قیمت سبد غذایی غیرنقدی برنامه جهانی غذا در سطح ملی تقریباً ثابت ماند و تنها کاهش ناچیز ۰.۴ درصدی نسبت به هفته قبل ثبت شد، همچنین غلات که در ماه می ۲۰۲۴ به ۵۸۰۰ افغانی اصلاح شده بود، ۵.۹ درصد کاهش نسبت به ارزش انتقالی اصلاح‌شده نشان داد.
برنامه‌ای غذا می‌گوید قیمت بادنجان رومی و کچالو به ترتیب ۱۱.۰٪ و ۴.۱٪ افزایش یافت، در حالی که قیمت پیاز ۲.۳٪ کاهش یافته و این نوسانات ناشی از تغییرات در عرضه محلی و دسترسی به محصولات وارداتی است.
همچنین قیمت کودها (دی‌ای‌پی و اوره)، بذر اصلاح‌شده و خوراک دام تغییرات اندکی داشت، در حالی که مقایسه سالانه کاهش جزئی قیمت دی‌ای‌پی و اوره و افزایش قیمت بذر اصلاح‌شده و خوراک دام را نشان می‌دهد.
بربنیاد این گزارش میانگین قیمت گازوئیل در سطح ملی به ۶۷.۸ افغانی در هر لیتر رسید، افزایش ۰.۹ درصدی نسبت به هفته گذشته و ۷ درصد نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد.
این در حالی است که میانگین قیمت جهانی گازوئیل در ۲۵ اگست ۲۰۲۵، ۱.۲۲ دالر در هر لیتر ثبت شده است.
ملل متحد خواستار ۳۴.۵ میلیون دالر کمک فوری برای نجات کشاورزان کشور شد
سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد می‌گوید برای نجات بیش از یک میلیون تن از کشاورزان و دامداران در افغانستان، به ۳۴.۵ میلیون دالر کمک فوری نیاز دارد.
براساس گزارش این نهاد ملل متحد، این کمک‌ها برای حفظ دام‌ها، احیای تولید مواد غذایی و جلوگیری از گسترش گرسنگی در بخش‌های روستایی اختصاص خواهد یافت.
این سازمان هشدار داده که نیمی از خاک افغانستان با بحران شدید زراعتی روبه‌رو است.
به‌گفته این سازمان، بارندگی ناکافی باعث شکست گسترده کشتزارها شده است.
این نهاد می‌گوید که در بسیاری از بخش‌ها، سبزه‌زار ها و علفچرها از بین رفته‌اند و سطح آب‌های زیرزمینی به‌شدت کاهش یافته است. این وضعیت، زندگی صدها هزار خانواده روستایی را تهدید می‌کند.
سازمان غذا و کشاورزی می‌گوید اگر منابع مالی به‌زودی فراهم نشود، فصل زراعتی آینده نیز از دست خواهد رفت.
به گفته این سازمان، در صورت ادامه این وضعیت گرسنگی افزایش خواهد یافت و بسیاری از خانواده‌ها ممکن است برای زنده‌ماندن، مجبور به ترک روستاها شوند.
این سازمان می‌گوید این اقدامات برای جلوگیری از فروپاشی معیشت روستاییان و حفظ چرخه تولید غذایی حیاتی است.
گوترش توافق‌نامه ایجاد مرکز منطقه‌ای سازمان ملل برای آسیای مرکزی و افغانستان را امضا کرد
۸صبح، کابل: آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در سفرش به قزاقستان، توافق‌نامه ایجاد مرکز منطقه‌ای اهداف توسعه پایدار این سازمان برای آسیای مرکزی و افغانستان را امضا کرده است.
سازمان ملل روز یک‌شنبه، ۱۲ اسد، با نشر بیانیه‌ای این موضوع را اعلام کرده است.
گوترش ایجاد این مرکز را گامی تازه در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار در منطقه عنوان کرده و افزوده است: «در همکاری با هماهنگ‌کنندگان مقیم سازمان ملل و تیم‌های کشوری، این مرکز در تسریع دستیابی به برنامه ۲۰۳۰ در آسیای مرکزی و افغانستان نقش‌آفرینی خواهد کرد.»
دبیر کل سازمان ملل تأکید کرده است که مردم افغانستان همچنان با دشواری‌های فراوان روبه‌رو هستند.
گوترش تصریح کرده است که این مرکز در قرار گرفتن افغانستان در مسیر توسعه پایدار نقش مؤثری خواهد داشت.
او همچنان افزوده است که این مرکز به رعایت حقوق بشر، از جمله حقوق زنان و دختران، و تمرکز بر خودکفایی اقتصادی در افغانستان کمک خواهد کرد.
هدف از ایجاد این مرکز، مقابله با تغییرات اقلیمی و کمک به توسعه پایدار در کشورهای آسیای مرکزی، به‌ویژه افغانستان، عنوان شده است.
ایستادن موترهای میوه تازه در تورخم، میلیون‌ها افغانی زیان وارد کرده است
با بسته‌شدن مکرر گذرگاه‌های مشترک میان افغانستان و پاکستان و تاخیر در بازرسی مواد صادراتی در تورخم، روند صادرات میوه‌ها و سبزیجات تازه با مشکلات جدی مواجه شده است.
صادرکنندگان می‌گویند، چالش‌های کنونی روند صادرات آن‌ها را به‌شدت مختل کرده و در نتیجه آن، میلیون‌ها افغانی زیان مالی دیده‌اند.
به گفته این تاجران، با توجه به اینکه محصولات زراعتی افغانستان به‌سرعت فاسد می‌شوند، هرگونه تاخیر در ترانزیت می‌تواند باعث فاسد شدن کامل بارهای صادراتی گردد.
آنان پیشنهاد می‌کنند که در کنار بهبود روند بررسی در تورخم، مسیر خرلاچی برای بازگشت موترهای خالی نیز دوباره باز شود تا ازدحام در تورخم کاهش یابد و زمینه صادرات آسان‌تر گردد.
از سوی دیگر، اتاق زراعت و مالداری افغانستان هشدار می‌دهد که اگر این وضعیت ادامه یابد، نه تنها صادرکنندگان بلکه دهقانانی که نقش مهمی در تولید این محصولات دارند نیز متضرر می‌شوند.
با آنکه وزارت صنعت و تجارت در روزهای اخیر در این مورد چیزی نگفته است، اما پیش از این اعلام کرده بود که مسیر تورخم برای عبور محصولات زراعتی به مدت ۱۴ ساعت در شبانه‌روز اختصاص یافته است تا از فاسد شدن آن‌ها جلوگیری شود.
شکایت صادرکننده‌گان میوه خشک از تعرفه بلند پاکستان و بسته‌بودن بندر واگه
شماری بازرگانان میوه خشک در ولایت قندهار می‌گویند که در حال حاضر به دلیل بسته شدن بندر واگه و افزایش تعرفه‌های پاکستان، در بخش صادرات با چالش‌های جدی روبرو هستند.
این بازرگانان از کشورهای همسایه می‌خواهند که نباید تجارت را قربانی سیاست کنند.
از سوی دیگر، انجمن میوه خشک قندهار می‌گوید که برای جلوگیری از ضرر و زیان، در تلاش است تا از طریق بندرعباس، تسهیلاتی را برای صادرکنندگان میوه خشک فراهم کند.
عبدالاحمد صدیقی رییس انجمن میوه خشک قندهار گفت: « صادرات ما واقعاً با مشکلات مواجه هستند، و اگر در بندرعباس امکانات افزایش نیابد، صادرات ما تا ۶۰ درصد آسیب خواهد دید. اما ما در جستجوی حل این مشکل هستیم.»
این در حالی است که اخیراً ۱۰۰ تن انجیر از قندهار به عربستان سعودی و امارات متحده عربی صادر شده است و مقام‌های از افزایش تسهیلات در این زمینه اطمینان می‌دهند.
بازرگانان: موانع در برابر صادرات میوه‌های خشک افزایش یافته است
شماری از صادرکنندگان میوه‌های خشک از افزایش بی‌سابقه‌ی چالش‌ها در مسیر صادرات این کالاها شکایت دارند.
آنان می‌گویند نبود برنامه‌ریزی مشخص، هزینه‌های بالای انتقال و تأخیر در بررسی اسناد صادراتی، صادرات میوه‌های خشک کشور را با مشکل مواجه کرده است.
صادرکنندگان هشدار می‌دهند اگر این مشکلات همچنان پابرجا بماند، افغانستان بازارهای مهم جهانی برای این محصولات را از دست خواهد داد.
در کنار این، اتحادیه‌ی صادرکنندگان میوه‌های خشک نیز از فشارهای فزاینده بر این بخش هشدار داده است. بسته بودن گذرگاه واگه، هزینه‌ی بالای بندر چابهار، بی‌ثباتی دهلیزهای هوایی و همچنین مشکلات بانکی و ویزای بازرگانی، از عمده‌ترین موانع در برابر صادرکنندگان عنوان شده‌اند.
عبدالقاسم امرخیل رییس اتحادیه‌ی صادرکنندگان میوه خشک کابل گفت: «ما این موضوع را با وزارت تجارت در میان گذاشته‌ایم و همچنین با اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری شریک ساخته‌ایم. ما از امارت اسلامی افغانستان می‌خواهیم که با خطوط هوایی گفت‌وگو کند تا اموال ما به‌طور عادی از میدان هوایی بارگیری شوند.»
در همین حال، اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری با تأکید بر اهمیت بازارهای هند برای خشکبار افغانستان، خواستار حل فوری این چالش‌ها از سوی نهادهای مسوول شده است.
صادرکنندگان هشدار می‌دهند اگر این مشکلات به‌زودی حل نشود، صنعت میوه‌های خشک افغانستان با رکود روبه‌رو خواهد شد و ده‌ها هزار تن از کشاورزان و تولیدکنندگان نیز آسیب خواهند دید.
تازه ترین های چشم انداز اقتصادی افغانستان
عضو ماهنامه شوید
لینک های مفید
چشم‌انداز اقتصادی افغانستان
درباره این ماهنامه
در مورد چشم‌انداز اقتصادی افغانستان بیشتر بخوانید.
منابع
منابع این ماهنامه را مشاهده کنید.
© 2025 حق نشر برای موسسه مطالعات اقتصادی و حقوقی افغانستان محفوظ است.