سپتمبر 2024
چشمانداز اقتصادی افغانستان، یک ابتکار خلاقانه از موسسه مطالعات اقتصادی و حقوقی افغانستان (AELSO) است که مهمترین و آخرین رویدادهای اقتصادی افغانستان را در یک ماه اخیر، منعکس میکند.
با مطالعه این ماهنامه اقتصادی که به سه زبان (پشتو، دری و انگلیسی) تهیه و ترتیب شده است، شما میتوانید دید گستردهتری از اقتصاد افغانستان داشته باشید.
وزارت صنعت و تجارت آمار میدهد که در پنج ماه نخست سال روان خورشیدی یکصد و ۱۷ هزار تُن سنگ مرمر به بیرون از کشور صادر شده است.
آخندزاده عبدالسلام جواد سخنگوی این وزارت ارزش این مقدار سنگ مرمر را شش میلیون و یک صد هزار دالر عنوان میکند.
آخندزاده عبدالسلام جواد همچنان میافزاید که در حال حاضر در سراسر کشور ۱۰۸ کارخانه پروسس سنگ مرمر فعالیت دارند.
افغانستان از جمله کشورهای است که از منابع سرشار سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به ویژه سنگ مرمر برخوردار است؛ اما تاکنون در بخش استخراج و پروسس معادن در کشور سرمایهگذاریهای بیشتری انجام نشده است.
اتاق تجارت و سرمایهگذاری با توجه به اهمیت سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به ویژه سنگ مرمر افغانستان در کشورهای منطقه میگوید که برای افزایش صادرات و عواید کشور از این طریق نیاز است تا پروسس آن در داخل کشور انجام شوند.
محمد نبی افغان آگاه مسایل اقتصادی گفت: «برای پروسس سنگ مرمر در داخل کشور و صادرات آن به بیرون از کشور حکومت باید یک پلان منظم داشته باشد که در آینده ما باید به کدام کشورها در کدام حد صادرات می توانیم.»
پیش از این سرپرست وزارت صنعت و تجارت گفته بود که با ترکمنستان برای صادرات ۱۵۰هزار تُن سیخ گول و ۱۰۰هزار تُن متر مکعب سنگ مرمر توافق کردهاند و قرار است در آینده نزدیک به این کشور صادر شود.
ریاست اطلاعات و فرهنگ بغلان میگوید بیش از ۲ هزار زن تجارتپیشه در این ولایت، سرگرم تولید صنایعدستی هستند.
عزت میر حقانی آمر گردشگری ریاست اطلاعات و فرهنگ بغلان گفت:«۲هزار زن تجارتپیشه در مرکز و ولسوالیها در بخش صنایعدستی مصروف هستند و از همین راه برای خانواده خود عاید روزانه پیدا میکند.»
شماری از زنان تجارتپیشه می گویند، با در آمدی که از این رهگذر بدست میآورند، میتوانند بخشی از هزینه زندگی خانوادههای شان را تامین کنند.
پروانه تجارت پیشه گفت:« از وقتی که پوهنتونها بسته شده، مکتبها بسته شده ما مجبور هستیم که خیاطی کنیم و نفقه فامیل ما را فعلا ما از همین راه پیش میبریم.»
نجیبه شیرزی حرفه آموزچنین گفت: « فعلا خودم یک سرپرست هستم برادر سه سالهام معیوب است، پدر ندارم، ماردم مریض است.
این در حالی است که شماری زیادی از زنان در ولایتهای دیگر نیز، به خاطر تامین هزینه زندگی خانوادههای شان، سرگرم ساخت صنایع دستی هستند و از مسوولان میخواهند که افزون بر پشتیبانی از فعالیتهایشان، به هدف معرفی تولیدات آنان، نمایشگاههای بزرگی را در داخل و بیرون از کشور، راهاندازی کنند.
دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان یا یوناما بر پشتیبانی از شهروندان افغانستان در درازمدت تاکید کرده است.
اندریکا راتواته معاون یوناما هنگام بازدید از پروژههای سازمان ملل متحد در ولایتهای خوست و پکتیا گفته است که چالشهای گوناگون از جمله بازگشت مهاجران افغان از پاکستان و ایران و تاثیرات منفی اقلیمی، فقر را در افغانستان گسترش داده و این کشور را آسیبپذیرتر کرده است.
آقای راتواته گفته است که برای شهروندان افغانستان نه تنها در بخش نیازهای بشردوستانه؛ بل باید روز راهحلهای پایدار نیز کار شود. به گفته آقای راتواته، راهحلهای پایدار در مناطق دوردست، جوامع را توانمند میسازد تا نیازهای شان را بازتاب دهند.
اندریکا راتواته معاون دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد گفته است: «ما بهویژه به مناطق دورافتاده و کمتر خدمت شده، چهل میلیون دالر را از طریق صندوق وجهی خاص سازمان ملل اختصاص دادیم. اهمیت راهحلهای پایدار در این مناطق این است که جوامع را توانمند ساخته و نیازهای شان را بازتاب میدهد. این رویکرد با جوامع تعامل میکند تا نیازها را شناسایی کرده و برای رفع نیازها راهحلهایی را مشخص ساخته و در صورت نیاز، جوامع و مقامات را در تطبیق این پروژهها دخیل میسازد.»
در همین حال شماری از آگاهان بر این باور اند که پشتیبانی جامعه جهانی در کوتاهمدت هیچ سودی برای کاهش فقر در افغانستان ندارد و برای اثرگذاری کمکها در طولانی مدت، نیاز است تا این کمکها در بخشهای زیربنایی هزینه شوند.
پیش از این رییس یوناما در نشست ویژه شورای امنیت درباره افغانستان، از بحران اقتصادی در افغانستان ابراز نگرانی کرده و گفته بود که سازمان ملل برای کمک به شهروندان این کشور در سال ۲۰۲۴ میلادی سه میلیارد دالر درخواست کرده است؛ اما تا اکنون تنها ۳۰ درصد این بودجه که ۹۰۰ میلیون دالر میشود، دریافت شده است
مسوولان صندوق امانی افغانستان در سویس میگویند که این صندوق از زمان تاسیس تاکنون ۳۳۷ میلیون دالر سود کرده است.
یک عضو هیات مدیره این صندوق تاکید میورزد که صندوق امانی به گونهی مستقل عمل کرده که هدف آن ثبات ارزش پولی، حفظ قیمتها و ثبات سکتور مالی است.
شاه محمد محرابی عضو هیات مدیره صندوق امانی افغانستان گفت: «این صندوق به گونه مستقل عمل کرده و به هدف، دریافت، حفاظت و هزینه آن بخاطر فایده مردم افغانستان فعالیت میکند. ثبات ارزش پولی و حفظ قیمتها و اساسیترین هدف آن ثبات سکتور مالی است. این صندوق بخاطر اهداف بشری ایجاد نشده است.»
اما وزارت اقتصاد بار دیگر از جامعه جهانی میخواهد تا داراییهای مسدود شده افغانستان را آزاد بسازد.
عبداللطیف نظری معین مسلکی وزارت اقتصاد گفت: «تمام داراییهای افغانستان که در خارج از کشور مسدود و بلوکه شده، حق مشروع و منطقی مردم افغانستان است. بنابراین ما میخواهیم که هرچه زودتر این پولها در دست مردم افغانستان قرار گیرد تا در راستای رشد و توسعه اقتصادی کشور مورد استفاده قرار گیرد.»
پس از تحولات سیاسی در آگست ۲۰۲۱ میلادی در کشور، بیش از ۹ میلیارد دالر داراییهای کشور در بانکهای ایالات متحده و بانکهای اروپایی منجمد شده است که از این میان ۳.۵ میلیارد دالر به صندوق امانی انتقال یافت، اما تاکنون سرنوشت شش میلیارد دیگر داراییهای کشور روشن نیست
پس از آغاز کار پروژه تاپی در افغانستان، انتظار میرود که با تکمیل این پروژه در کشور، نیازها از رهگذر گاز برطرف شوند و همچنان درآمدهای افغانستان نیز افزایش یابد.
این پروژه که در سطح منطقه از اهمیت ویژهای برخوردار است، در کنار ایجاد کار برای بیش از بیست هزار نفر، زمینه کار فراهم میسازد و گاز مورد نیاز را تأمین میکند تا صنایع وابسته به گاز بیشتر رشد یابند.
از سوی دیگر، شماری از شهروندان کشور آغاز پروژه تاپی و پروژههای دیگر را در کشور میستایند.
احمدالله باشنده کابل گفت: «تاپی افتتاح شد، گام مثبت است عملی شدنش نیاز است بخاطری که یک علت که این بسیار نیاز است کاهش سطح بیکاری است؛ یعنی شغل ایجاد میکند.»
در امتداد پروژه تاپی، برخی پروژههای دیگر از جمله انتقال پنجصد کیلوولت برق ترکمنستان به پاکستان از مسیر افغانستان، انتقال فایبر نوری از ترکمنستان به افغانستان و توسعه راهآهن بندر تورغندی نیز آغاز شده است.
سخی احمد پیمان معاون اتاق صنایع و معادن افغانستان گفت: «چندین پروژه اقتصادی مثل تاپی راهآهن و همچنان انتقال برق از ترکمنستان به پاکستان و همگرایی منطقهای را به بار میآورد و باعث امنیت منطقه خواهد شد.»
وزارت معادن و پترولیم میگوید که کار پروژه تاپی از سرحد ترکمنستان تا ولسوالی گذره ولایت هرات ۱۵۳ کیلومتر طول دارد و در مدت دو سال تکمیل خواهد شد.
بر بنیاد اطلاعات این وزارت، هزینه پروژه تاپی تا ولایت هرات ششصد میلیون دالر است که از سوی ترکمنستان پرداخت میشود.
عقیل بیـگ جبـاروف، نخستوزیر قرقیزسـتان اعلام کرد که کشورش بر بهبود روابط تجارتی و اقتصادی با افغانستان در بخشهای مختلف تمرکز دارد.
به گزارش تریندنیوز جباروف گفت: «قرقیزستان علاقهمند به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با افغانستان است، از جمله بهبود ارتباطات حملونقل، اکتشاف مشترک منابع معدنی افغانستان و همکاری در زمینه انرژی، صنعت و کشاورزی. ما همچنین متعهد به پیشبرد پروژههای امیدبخش هستیم.»
بر اساس گزارش اداره ملی آمار قرقیزستان، تجارت بین دو کشور در شش ماهه اول سال جاری نسبت به همین مدت در سال گذشته ۳۳.۶ درصد کاهش یافته است.
براساس گزارش در شش ماه نخست سال گذشته میزان تجارت میان دو کشور بیش از ۱۳.۲ میلیون دالر بود اما در شش ماه نخست سال روان به بیش از ۸.۷ میلیارد دالر کاهش یافته است.
در سال روان صادرات قرقیزستان به افغانستان ۵.۸۳۶ میلیون دالر بوده، در حالی که واردات از افغانستان به ۲.۹۳۸ میلیون دالر رسیده است.
در همین حال، بازرگانان افغانستان بارها نگرانیهای خود را در مورد مشکلات موجود در سیستم بانکی، از جمله انتقال پول که ناشی از سیاستهای طالبان است، مطرح کردهاند.
بانک مرکزی افغانستان توسط یکی از اعضای طالبان که تحت تحریمهای سازمان ملل قرار دارد، اداره میشود.
جامعه جهانی تأکید کرده که این تحریمها مربوط به افرادی است که سیستم مالی طالبان را رهبری میکنند، نه افغانستان.
معاونیت اقتصادی ریاستالوزرا گفته است که دهها شرکت داخلی و خارجی علاقهمند اند که بیشتر از پنج میلیارد دالر در افغانستان سرمایهگذاری کنند.
در خبرنامه معاونیت اقتصادی ریاستالوزرا آمده است که سرمایهگذاران داخلی و خارجی میخواهند که در بخشهای کشاورزی، زیربناها، صنعت، انرژی، معادن، مخابرات، بهداشت و حملونقل در کشور سرمایهگذاری کنند.
در سوی دیگر وزیر دولت در امور همکاریهای بینالمللی قطر در دیدار با معاون اداره توسعه جهانی ایالات متحده امریکا درباره اوضاع افغانستان و پروژههای توسعهای در این کشور گفتوگو کردند.
وزارت اقتصاد آغاز فعالیتهای دوباره اداره توسعه جهانی ایالات متحده امریکا را در رشد اقتصادی کشور مهم دانسته و افزوده که نیاز است تا اداره توسعه جهانی ایالات متحده و دیگر نهادها فعالیتهای شان را در افغانستان از سر بگیرند.
عبداللطیف نظری معین مسلکی وزارت اقتصاد در این باره به طلوعنیوز گفت: « یواسایآیدی میتواند در توسعه اقتصاد کشور مانند رشد زراعت، تجارت و صنایع کوچک و متوسط و همچنین مدیریت منابع طبیعی مثل محیطزیست و مسایل زیرساختی مثل آبرسانی، برقرسانی و اعمار جادهها به مردم افغانستان کمک کند.»
اداره توسعه جهانی ایالات متحده امریکا بزرگترین پروژهها از جمله کاسا یکهزار را در افغانستان پشتیبانی میکرد که پس از رویکار آمدن دوباره امارت اسلامی، فعالیت خود را در افغانستان متوقف کرد
مسوولان محلی در هرات به طلوعنیوز گفتهاند که در حال حاضر ۳۲۰ کارخانه خرد و بزرگ تولید کفش در این ولایت فعالیت دارند که روزانه تا ۵۰هزار جوره کفش تولید میکنند.
در میان این کارخانهها، ده کارخانه صنعتی کلان تولید کفش نیز وجود دارد که به تازکی فعالیت شان را در هرات آغاز کردهاند.
عبدالوهاب امینی مسوول اتحادیه تولیدکنندگان کفش در هرات به طلوعنیوز گفت: «روز ۵۰هزار جوره تولید میشود. اگر از صنعت کفش پشتیبانی شود، شاید در هر روز به ۲۰۰هزار جوره هم برسد.
واردات کفش از کشورهای همسایه بر کار و بار تولیدکنندگان کفش داخلی اثرهای منفی گذاشته است. با آن هم، آمارها نشان میدهند که تولیدات کفش در هرات در مقایسه با سال پیش، ده درصد افزایش یافته است.
مصطفی درویشی مسوول یکی از کارخانههای تولید کفش گفت: «تولیدات خارجی وقتی به کشور میاید، قیمت آن خیلی پایین است. محصول گمرکی آن پایین و فروشندگان ارزان میفروشند. اگر محصول گمرکی را بالا ببرند، قیمت آن بالا میرود و در نتیجه ما هم میتوانیم یک لقمه نان بدست بیاوریم.»
در چند سال پسین نزدیک به هفتاد کارخانه تولید کفش در هرات به علت واردات کفش از بیرون کشور، از فعالیت بازماندند.
در کارگاههای تولیدت کفش در شهر هرات، انواع گوناگون کفشهای مردانه، زنانه، کودکانه و کفشهای بهاری و زمستانی تولید میشوند.
شماری از سرمایهگذاران و کسبهکاران افغانستان بهتازگی فعالیتشان را در بازار مشترک افغانستان و ازبیکستان در ولایت سرخان دریای آن کشور آغاز کردهاند.
آنان ایجاد این بازار را در رشد و توسعه اقتصادی مردم هر دو کشور سودمند میدانند؛ اما خواستار فراهم ساختن سهولتها برای رفتوآمد به این بازار هستند.
غوثالدین سرمایهگذار تخار گفت: «سهولتهای که فعلن برای شهروندان افغانستان و ازبیکستان ایجاد شده بسیار خوب است و انشاءالله که همین سهولتها در آینده نیز ادامه داشته باشد.»
مسوولان در این بازار میگویند که تمام سهولتهای لازم برای سرمایهگذاران دو کشور فراهم شده و هیچگونه محدودیتی برای افغانها در این بازار وجود ندارد.
اسلام نبیف نماینده بازار مشترک گفت: «این یک بازار مشترک است و هدف ما کوتاه کردن مسیر تجاری میان دو کشور است. تا اکنون ۳۴ افغان در این بازار دکان گرفتهاند و شاید در هفتههای آینده این رقم به بیش از ۱۰۰ دکان برسد. در این بازار، کرایه و سایر شرایط برای کسبهکاران افغانستان و ازبیکستان یکسان است و هر کسی که علاقمند باشد میتواند در این بازار سرمایهگذاری کند.»
برخی از شهروندان کشور که به این بازار آمدهاند، میگویند آمدن به این بازار زمانگیر است و از مسوولان ازبیکستان میخواهند که با فراهم ساختن سهولتهای بیشتر، محدودیتهای رفتوآمد را کاهش دهند.
آگاهان مسایل اقتصادی ایجاد اینگونه بازارهای مشترک با کشورهای همسایه را در رشد و توسعه اقتصادی مردم، فروش صنایع دستی و تولیدات داخلی و برطرف شدن چالشهای باشندگان محل سودمند میدانند و خواستار ایجاد سهولتهای بیشتر در این زمینه هستند.
در بازار مشترک افغانستان و ازبیکستان، هوتل، رستورانت، شفاخانه و دیگر سهولتهای بازرگانی فراهم شده است و سرمایهگذاران افغان نیز میتوانند در آن سرمایهگذاری کنند.
این بازار چندی پیش با حضور مقامهای دو کشور گشایش یافته بود و تا اکنون دهها افغان در این بازار توانستهاند دکان بهکرایه بگیرند.
شماری از کشاورزان که فرآوردههای شان را از ولایتهای گوناگون برای فروش به کابل آوردهاند، از نبود بازار فروش مناسب شکایت دارند.
کشاورزان به خبرنگار طلوعنیوز گفتهاند که بهای پایین، هزینه بلند انتقال و نبود بازار، آنان را با چالش روبهرو کرده است.
جان آغا که فرآوردههای خربزه خود را از کندز به کابل آورده، گفته است که بیش از ۵۰هزار افغانی در زمینهای خود هزینه کرده؛ اما تا اکنون به علت نبود بازار فروش، پول هزینه شده را به دست نیاورده است.
حبیبالله یکی دیگر از کشاورزان کندز گفت: «تربوز به قیمت ۴۰ یا ۵۰ افغانی در کابل به فروش میرسد، که هزینههای ما را جبران نمیکند. مشکلات زیادی در مسیر وجود دارد و وزارت زراعت به ما وعدههایی میدهد، اما به وعدههایش عمل نمیکند.»
شماری از کشاورزان از وجود چالشها در برابر صادرات فرآوردهای کشاورزی انتقاد دارند و میافزایند که نبود بازار و هزینه بلند سبب شده تا آنان حتا پول هزینه انتقال محصولات شان به کابل را بدست آورده نتوانند.
محمدغیاث یکی دیگر از کشاورزان گفت: «ما یک مارکیت سالم برای محصولات زراعتی خود نداریم. مارکیت اصلی ما باید به سمت پاکستان، تاجیکستان، و ازبیکستان باشد، اما متأسفانه آن کشورها از ما خریداری نمیکنند. پاکستان که از ما خریداری میکند، مشکلاتی وجود دارد؛ گمرکات بالا است و راهها مسدود هستند.»
با این حال وزارت زراعت، آبیاری و مالداری از تلاشها به هدف فراهمسازی سهولتها و ایجاد بازار فروش برای فرآودههای کشاورزی سخن میزند.
مصباحالدین مستعین سخنگوی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به طلوعنیوز گفت: «وزارت زراعت، آبیاری و مالداری تلاش میکند تا با همکاری تجار، زمینه صادرات بیشتر محصولات کشاورزی را فراهم کند، تا کشاورزان بتوانند از فروش محصولات خود درآمد بیشتری کسب کنند.»
این درحالیست که به گفته برخی از کشاورزان، در سال روان خورشیدی، نبود بازارهای فروش در داخل و خارج از کشور، کمبود سردخانهها و چالشهای دیگر بازرگانی با کشورهای همسایه سبب فاسد شدن مقدار زیادی از فرآوردههای آنان شده است.
بانک جهانی میگوید که پس از آگست ۲۰۲۱ میلادی، یک میلیارد و هفتصد میلیون دالر به افغانستان کمک کرده است.
این نهاد در گزارش تازهاش میافزاید که ثبات و معیشت جامعه افغانستان، پاسخگویی اضطراری بهداشتی، امنیت غذایی اضطراری، حمایت از ظرفیتهای سازمانهای جامعه مدنی و توانمندسازی قرضههای کوچک از مهمترین پروژههای بانک جهانی در افغانستان است.
در گزارش بانک جهانی آمده است: «ثبات و معیشت جامعه افغانستان، پاسخگویی اضطراری بهداشتی، امنیت غذایی اضطراری، حمایت از ظرفیتهای سازمانهای جامعه مدنی، توانمندسازی قرضههای کوچک و تشبثات به منظور رشد و ثبات، پروژه کمک اضطراری آب برای افغانستان، و برنامه توسعه سکتور خصوصی از مهمترین پروژههای فعال بانک جهانی در افغانستان است.»
میر شکیب میر آگاه مسایل اقتصادی در این باره گفت: «حمایت از تشبث خانمها و در کُل توانمندسازی خانمها نه تنها به رشد اقتصاد خانوادهها میانجامد، بل در تقویت اقتصاد پایدار در افغانستان، کاهش فقر و بیکاری و بهبود وضعیت رفاه عمومی در افغانستان میتواند تاثیر بسیار زیاد داشته باشد.»
بانک جهانی تأکید کرده است که در تمام این پروژهها زنان را در محوریت قرار میدهد تا اطمینان حاصل شود که فعالیتهای این پروژهها توسط زنان و برای زنان تطبیق میگردد.
از سوی دیگر، وزارت اقتصاد تأکید میورزد که برای رشد و توسعه کشور نیاز است تا بانک جهانی پروژههای نیمهکاره خود را نیز تکمیل کند.»
در مورد چشمانداز اقتصادی افغانستان بیشتر بخوانید.
منابع این ماهنامه را مشاهده کنید.
© 2024 حق نشر برای موسسه مطالعات اقتصادی و حقوقی افغانستان محفوظ است.